Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı
image

 

BEYAZIT YAZMA ESER KÜTÜPHANESİ

Beyazıt Kütüphanesi, Osmanlı Devleti’nin ilk resmi kütüphanesi olarak Sultan II. Abdülhamid döneminde kurulmuştur.  Kütüphane-i Umumi-i Osmani, Kütüphane-i Maarif, Beyazıt Kütüphane-i Umumisi ve İstanbul Devlet Kütüphanesi isimleriyle de adlandırılan Beyazıt Kütüphanesi’nin kuruluş çalışmalarına 1297/1880 yılında başlanmış ve 27 Haziran 1884 tarihinde bir Cuma günü dualarla hizmete açılmıştır.

Beyazıt Kütüphanesi’nin kuruluş gerekçesi:




 Sultan II. Abdülhamid tarafından verilen
Beyazıt umumi Kütübhanesi’nin Kuruluş İradesi



Beyazıt Kütüphanesi’nin kuruluş gerekçesi Sultan II. Abdülhamit tarafından 9 Zilkade 1299  / 22 Eylül 1882 tarihinde yayınlanan iradede şöyle ifade edilmektedir: “İstanbul’da maruf ve meşhur olan kütüphanelerden başka bazı cami, türbe ve muhtelif yerlerde atıl durumda kalan kitaplardan hiçbir şekilde faydalanılamamaktadır. Bu kitapların zamanla mahv ve telef olmakta olduğu işitilmektedir. Özellikle Rumeli topraklarının bir kısmının elimizden çıkmasından sonra bu bölgelerden gelen yoğun göçlerle birlikte İstanbul’a gelen muhacirlerin yanlarında getirdikleri ve muhtelif yerlere bıraktıkları kitapların toplanarak muhafaza altına alınması, yine terkedilen muhtelif topraklarda kalan kütüphanelerin satın alınması, ülke genelinde neşredilen yayınların bir nüshasının kütüphaneye gönderilmesi ve bu yollarla kütüphanenin zenginleştirilerek birçok okuyucuya hizmet vermesi” olarak belirtilmektedir.                                           


Kütüphanenin kuruluş çalışmalarına Sultan II. Bayezid Külliyesi zümresinden olan Beyazıt Kervansarayı kalıntılarının tamir edilmesi ve kütüphane binasına tahvil edilmesiyle başlanmış daha sonra da ihtiyaca binaen Beyazıt İmarethane binası restore edilerek kütüphanenin kullanımına tahsis edilmiştir.

Sultan II. Abdülhamid tarafından 27 Eylül 1882 tarihinde çıkarılan başka bir irade de “Bâyezîd İmâreti ile Misâfirhâne-i Askerî arasında vâki’ ve vaktiyle kurâ-yı mevkufe ahalisinin ikamet ve beytutiyyetlerine mahsus olmak üzere yapılmış olduğu halde şimdilerde beş altı yüz kuruş kira ile eşekçilere ahır olmak üzere icâr edilegelen dört kubbeli sağlam ve müstahkem binanın mevki ve durumu itibariyle kütübhâne yapılmaya kâbiliyyetli olduğu belirtilerek tamirine başlanılan kütüphane binasının tamamlanmak üzere olduğu ifade edilmektedir. Bu husus yine Dâhiliye Nezareti tarafından 17 Mart 1884 tarihinde yayınlanan İrade’de “Kütüphane-i Umumi inşaatının tamamlandığı, memur ve hademelerin tayin zamanının geldiği hafız-ı kütüb ve hademelerinin ashab-ı kabiliyyet ve hizmete müdavim olanlardan seçilmesi gereği, yaz mevsiminde her gün saat 2.00’den, kış mevsiminde ise saat 4’ten 10.00’a kadar açık bulunacağı, kütüphane hademe ile bahçıvanının bekâr olması şartına bağlanarak kütüphanede yatıp kalkmalarının zorunlu olduğu ve yıllık giderinin de 24.000 kr. olacağı” belirtilmektedir.

 

Kütüphane-i Umumi-i Osmanî’nin faaliyet ve hizmetlerinin yürütüleceği Beyazıt Kervansarayı ve İmarethanesi’nin Kütüphane’ye tahvil çalışmaları 1301/1884 yılı Ramazan-ı Şerifi’nin ilk haftası tamamlanmış ve 27 Haziran 1884 tarihinde bir Cuma günü açılış yapılmıştır. Açılış için teşrif eden devlet ricâli, ulema, aydın, kalem ve kitap ehli birçok zevatla birlikte halkın yoğun katılımı ile Beyazıt Camii’nde Cuma namazı kılındıktan sonra duâlarla kütüphanenin açılışı yapılmışır. Kütüphane’nin rafları ilk olarak Müzehheb bir Mushaf-ı Şerif ve Cevdet Paşa’nın 12 ciltlik tarihi ile tanışmıştır. Başka bir rivayette de Kütüphanenin raflarına ilk önce 6 ciltlik Naima Tarihi’nin konulduğu belirtilmektedir.

Rafların her birinde Tarih-i Cevdet’in her bir cildini gören halk, evlerinde, dükkânlarına koşar ve buldukları kitapları kütüphaneye bağışlayarak kütüphanenin kitap yönünden zenginleşmesine katkı sağlarlar. Zamanla muhtelif tekke, türbe, cami ve koleksiyonlardan alınan kitaplarda raflardaki yerini alır. Kitap sayısı kütüphanenin kuruluşunun üçüncü yılında 4164, dördüncü yılında ise 4764’e ulaşır. 1887’de 4870, 1888’de 7068, 1889-90 yıllarında da 8054 kitaba ulaştığı görülür. Bu sayı, kuruluşunun 30. yılında yani 1329/1914 yılında ise 23.320 kitaba ulaşmıştır.


Ülkemizde uluslararası ölçüde kataloglama işinin uygulamasına ilk defa Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde başlanmıştır. 1942 yılında kütüphaneye iki adet 48 gözlü fiş dolabı yaptırılmış ve 1943-44 yıllarında yazar ve kitap adlarına göre iki ayrı fiş kataloğu oluşturulmuştur.

Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nin daha iyi şartlarda hizmet verebilmesi için 1946 yılında başlayan onarım çalışmaları aralıklarla dokuz yılda tamamlanmıştır. Bu onarım esnasında imaretin tamamı kütüphaneye tahsis edilmiştir (05. 09. 1948 gün ve 3-7998 sayılı, 25.10.1953 gün ve 4-1704 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı). İmaret odalarına bölümler halinde asma katlar yapılmış ve ayarlanabilir çelik raf sistemi kurulmuştur. 1999 yılında Marmara depreminde imarethane binasının büyük hasar görmesi üzerine burası tahliye edilerek bina boşaltılmıştır. 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından binanın onarım projeleri hazırlattırılarak 2008 yılında İstanbul İl Özel İdaresi tarafından restore edilmek üzere ihale edilmiştir. 2014 yılı Ağustos ayında tamamlanan restorasyon çalışmalarıyla bina çağımız teknolojisiyle donatılmış ve havalandırma, iklimlendirme, güvenlik, yangın, kamera, sistemleriyle hizmete hazır hale getirilmiştir.

Beyazıt İmarethanesi binası, 28/12/2010 tarih ve 6093 sayılı kanun ile kurulan Türkiye Yazma Eserler Kurumu Beyazıt Yazma Eser Kütüphanesi’ne tahsis edilmiştir (29. 04. 2014 ve 90634658-756.01-/429 sayılı Bakan Oluru). 10.10.2014 tarihinden itibaren Beyazıt Yazma Eser Kütüphanesi’nin kuruluş çalışmalarına başlanılmıştır. Bu çerçevede Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nden Yazma ve Nadir Eserlerin devir teslimi çalışmalarına başlanılmış; devir teslimi yapılan kitapların fiziki temizlik ve bakımları yapılmış, kondisyon durumları ve sayısal değerleri tespit edilmiş ve katalog bilgileri de tamamlandıktan sonra yeni depolarındaki yerlerine yerleştirilmiştir.  

Bayazıt Yazma Eser Kütüphanesi 1 müdür, 2 Kütüphaneci, 1 memur, 2 uzman (geçici görevli), 2 hizmetli ve 5 güvenlik personeli ile hizmetlerine devam etmektedir.